СИНЕРГЕТИК ХИЙГЭЭД СИСТЕМИЙН СҮЙРЛИЙН ОНОЛЫН ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТУУД

Сүүлийн үед “ямар нэг юм” болох тухай амтай болгон ярих болов. Зарим нь бүр МАНАН-гийн төр засгийн системийн нурах, нураах талаар шууд ярих болов. “Ямар нэг юм” болох тухай урд өмнө нь олон удаа ярьсан боловч систем нурсангүй. Угаасаа систем бол хүссэн зоргоор нурчихдаг, нураачихдаг зүйл биш л дээ. Харин энэ удаад нийгмийн эсэргүүцэл дургүйцлийн эрчим, давтамж, олныг хамрах хүрээ зэрэг нь урд өмнөхөөсөө олон дахин даван гарч байна. Энэ үзэгдлийн цаана ямар мөн чанар байна, энэ хэлбэрийн цаана ямар агуулга байна гэдгийг сонирхсон хүн огт алга. Үүнийг зөвхөн шинжлэх ухаан тэр тусмаа орчин үеийн шинжлэх ухаан л тайлж чадах бөлгөө.
Иймийн тулд эхний удаад синергетик болон сүйрлийн онол зэрэг орчин үеийн шинжлэх ухааны зарим ойлголт, нэр томъёог хамгийн энгийн бөгөөд машид хялбаршуулан тайлбарлахыг өөрийн үүрэг гэж үзэв. Энд би “онолдоод” байгаа зүйл огт байхгүй, зүгээр л эдүгээ болж буй олон үйл явцыг синергетик, системийн болон синергетикийн үүднээс тайлбарлаж, тэр ч байтугай урьдчилан яг таг хэлэх түвшинд шинжлэх ухаан нэгэнт хүрсэн гэдгийг дурдаж байна.
Намайг дараагийн анализ хийх хүртэл уншигч Та үнэн зөв нь бүрэн батлагдсан синергетикийн энэхүү загвар дээр Монголын нийгмийн өнөөгийн бодит байдлыг буулгаж, харьцуулж үзвэл дараагийн яриа ярихад Та бидний хэн хэнд тустай гэж санана. Учир нь “ямар нэг юм” болоход бид бүгдээрээ бэлэн байх ёстой бөлгөө. Read more of this post

№2. АРМИЙН ГЕНЕРАЛ В.ГЕРАСИМОВ: УРЬДЧИЛАН ХАРАХ ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ҮНЭТ ЗҮЙЛ

Баруунд генерал В.Герасимовыг Оросын орчин үеийн цэргийн шинэ онолыг үндэслэгч, цэргийн бодлогын үндсийг тодорхойлогч гэж үзэн түүний бүхий л үйлдлийг анаж байдаг. Цэргийн онол практикийн олон бүтээл байдаг боловч ихэнхи нь хаалттай байдгийг манайхан гадарлана байх. Миний үзэж мэдсэн хэмжээнд генерал В.Герасимовын бүтээлүүдэд орчин үеийн дайны мөн чанар, агуулгыг хамгийн ойлгомжтой, энгийн байдлаар тусгасан байдаг.
2013 оны 01 дүгээр сард ОХУ-д Засгийн Газрын төлөөлөл болон ОХУ-ын Зэвсэгт хүчний удирдлага оролцсон томоохон зөвлөгөөн болсон ба түүнд бидний сайн мэдэх армийн генерал В.Герасимов “Зэвсэгт хүчнийг хэрэглэх хэлбэр болон аргуудын хөгжлийн үндсэн хандлагууд, цэргийн шинжлэх ухааныг боловсронгуй болгох тулгамдсан асуудлууд” сэдэвт гол илтгэл тавьж, улмаар онол-практикийн өгүүлэл бичсэн юм. Энэ өгүүлэл тэр дороо дэлхийн дэлхийн цэрэг-улс төрийн хүрээлэлд “хит” болж, түүнээс байнга иш татдаг болсон. Гадаадынхан байнга иш татаж, ашигладаг эл өгүүллийг монголчуудад орчуулан хүргэх нь монгол судлаачийн үүрэг гэж үзэж байна. Учир нь эл өгүүллийн агуулга, мөн чанарыг сайтар ухаж ойлговол Монголд хэрэгтэй маш олон санаа олдоно гэдэгт эргэлзэхгүй байна. Read more of this post

ТӨРИЙН ДУУЛАЛТАЙ ДҮЙЦЭХ “АРИУН ДАЙН”

Удахгүй Агуу Их Ялалтын ой болох гэж байна. Улаан талбайн яруу алдарт парад “Священнная война” буюу “Ариун дайн” дуугаар эхэлдэг. Энэ агуу дууг оросууд голдуу босч сонсдог заншилтай. Иймээс түүнийг Төрийн дуулалтай дүйцэх дуу гэдэг. Энэ дуу үүссэн товч түүхийг өгүүлсү… Read more of this post

МОНГОЛЫН ХУТАГ ХУВИЛГААДЫН НЭРСИЙН АНХНЫ ЖАГСААЛТ.

Оросын нэрт монголч А.М.Позднеев 1887 онд “Монгол дахь Буддын сүм хийд болон Буддын лам нар, түүний ард түмэнтэй тогтоосон холбоо харилцаа” (“Очерки быта буддийских монастырей и буддийского духовенства в Монголии в связи с отношением сего последного к народу.”) хэмээх ном бичсэн юм. Энэхүү бүтээлд Монголын сүм хийд, лам нарын амьдрал, ахуй, аж байдал, зэрэг дэв, цол, зиндаа, ажил үүргийн хуваарь, шашны ёслол зэргийг бүх талаас нь тодорхойлон бичсэн байдаг. Ийм ч учраас дурдан буй бүтээл Оросын Газар зүйн нийгэмлэгийн том алтан медалийг хүртжээ. Хамгийн сонирхолтой нь уг бүтээлд Монголын хутагт хувилгаадын нэрсийн жагсаалтыг анх удаа гаргасан юм. Миний зүгээс энэ жагсаалтыг анхны гэдэг утгаар сонирхуулж байгаа бөгөөд эдгээр “үй түмэн” хутагт хувилгаадын хойт дүрийг тодруулах тэнэг балай зан үйлд ашиглах нь хэрэггүй бөгөөд утгагүй гэдгийг онцгойлон сануулаад энэхүү жагсаалт болон зохиогчдын талаарх товч тайлбарыг нийтэлж байна. Read more of this post

БИДНИЙ ҮЕИЙН НОМ

Бидний үеийнхэн буюу 1950- 1980 оныхон номон далай дунд халгиж цалгиж явсан юм. Гэтэл сүүлийн үед социализмын үед шал дэмий, хэнд ч хэрэггүй Орос-Зөвлөлтийн ном орчуулж байсан, Барууны номыг ардчилал ялж, эрх чөлөөтэй болсны дараагаас л уншдаг болсон гэж утгагүй, тэнэг дүгнэлт хийж, түүндээ тун олон хүнийг үнэмшүүлжээ. Үгүй л дээ… Read more of this post

А.БААТАРХУЯГ: НАРНЫ БАЯРААР 99 ТЭНГЭРИЙН АХЛААЧДЫГ ХАЙХУЙ, ТАЙХУЙ…

Болзоотын бор толгойд хонио хариулж яваа Болдоггүй бор өвгөн “Хув цагаан хониноос минь хундан цагаан хурга гараасай Хурмаст тэнгэрээ тайх юмсан гэж мөрөөддөг тухай үлгэрт гардаг. Тэгээд хурга ч гарч, өвгөн нь хургаа харамлаж тэнгэртэй тэрсэлдэж, газартай гацалдаад Хан Хурмаст тэнгэрт “дуудагдан” очиж ярилцдаг.
Ингэхэд “Хан” цолтой Хурмаст тэнгэр гэж хэнсэн билээ? Хурмаст тэнгэр бол барууны 55 тэнгэрийн тэргүүн юм. Гэсэрийг Хурмастын хүү гэдэг ч манай Буриадууд Гэсэрийг өөрийн дээд өвөг гэж бодоод тэнгэр угсаа горилсных байх… Read more of this post

СУДЛААЧ, ПРОФЕССОР Д.ЧУЛУУНЖАВ: БИЗНЕС БОЛЧИХСОН ШАШИНД ШИНЭЧЛЭЛ ХЭРЭГТЭЙ.

Түүхийн философич, судлаач, профессор Д.Чулуунжавын одоогоор хэвлэгдэж буй нэгэн өгүүллийг уншигчдад хүргэж байна. Маш хурц атлаа ихээхэн үндэслэлтэй бичсэн энэ өгүүлэл нэлээд маргаан дагуулах нь эргэлзээгүй. Ямар ч гэсэн шашны шинэчлэлийн суурь асуудлуудыг хөндөж байгаа нь нэн чухал юм. Монголчууд бид шашны тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай болсон нь маргашгүй үнэн юм. Монголчууд бид энэ асуудлыг шийдвэрлэх бүхэн бололцоо ч бас байгаа. Хэрэв тэнэгтэхгүй бол тэр шүү дээ…

Үүнтэй холбогдуулан миний 2014.03.30-нд бичсэн “Уламжлалт шашны тухай эрэгцүүлэл” өгүүллийг уншихыг хүсч байна…   Read more of this post

НИЙГМИЙН ТҮЛХҮҮР СУДАЛГААНЫ ТУХАЙД

Хэдхэн хоногийн өмнө МУҮИС-ийн Социологи-нийгмийн ажлын танхим байгуулагдсаны 25 жилийн ой болов. Энэ үеэр эрдэм шинжилгээний хурал болсон бөгөөд түүнд илтгэл тавиач гэж манай залуучууд надаас хүссэн юм. Цаг хугацаанд хавчигдсэн учир би маш товч яриа хийсэн юм. Одоо жинхэнэ товч илтгэлээ уншигчдад толилуулж байна. Read more of this post